wtorek,
Szare Szeregi
„Tak oto bezgraniczna wiara młodości: wiara w siebie samych, wiara w naród, wiara w słuszność polskiej sprawy i w najwyższą sprawiedliwość – kazała tym młodym ludziom traktować całą otaczającą ich rzeczywistość jako coś bardzo nierealnego i przejściowego”
–– Aleksander Kamiński, książka „Kamienie na szaniec”.
Wybuch wojny postawił przed polskimi harcerzami nowe zadania. Już w kampanii wrześniowej brali udział w obronie kraju. Jeszcze w trakcie obrony Warszawy powstała harcerska organizacja konspiracyjna. 27 września 1939 roku w Warszawie grono członków Naczelnej Rady Harcerskiej powołało do życia Szare Szeregi. Organizacja działała zgodnie z przedwojennymi harcerskimi zasadami, obowiązywały Prawo i Przyrzeczenie harcerskie. Przyrzeczenie zawierało dodatkowy tekst:
„Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia”.
Szare Szeregi współpracowały ze strukturami Podziemnego Państwa Polskiego. Hierarchia harcerskiej organizacji nawiązywała do przedwojennego ZHP, obowiązywały kryptonimy:
- Główna Kwatera – pasieka;
- chorągwie – ule;
- hufce – roje;
- drużyny – rodziny;
- zastępy – pszczoły.
Nazwa Szare Szeregi początkowo funkcjonowała tylko w Poznaniu. Powstanie tego kryptonimu związana jest z akcją informacyjną poznańskich harcerzy. Roznosili oni ulotki do skrzynek pocztowych Niemców, którzy zajęli mieszkania wysiedlonych Polaków. Rodziny niemieckie nie zdawały sobie sprawy, że poprzedni mieszkańcy zostali wysiedleni wbrew swojej woli. Harcerskie ulotki, które informowały o tym fakcie, podpisano inicjałami SS. Ten podpis rozwinięto w kryptonim Szare Szeregi.
Program organizacji przewidywał wychowanie przez walkę. Podstawową zasadą było hasło: „Dziś, jutro, pojutrze”. Dziś – okres konspiracji, Jutro – powstanie i otwarta walka z okupantem, Pojutrze – praca w wolnej Polsce. W 1942 roku dokonano podziału młodzieży na trzy grupy wiekowe:
- Zawiszacy – 12-14 lat, tajne komplety, służba pomocnicza – np. Harcerska Poczta Polowa w czasie powstania warszawskiego;
- Bojowe Szkoły – 15-17 lat, mały sabotaż, szkolenie wojskowe;
- Grupy Szturmowe – powyżej 18 lat, prowadzenie działań bojowych i dywersyjnych.
Funkcję naczelnika Szarych Szeregów pełnili kolejno: Florian Marciniak (27 września 1939 – 6 maja 1943), Stanisław Broniewski (12 maja 1943 – 3 października 1944), Leon Marszałek (3 października 1944 – 18 stycznia 1945). Harcerska organizacja konspiracyjna została rozwiązana 17 stycznia 1945.
