piątek,
Pomorska Brygada Kawalerii
Podczas reorganizacji polskich jednostek jazdy wiosną 1924 roku w garnizonie Grudziądz sformowano podległą 3. Dywizji Kawalerii XV Brygadę Kawalerii. W jej skład weszły 18. Pułk Ułanów Pomorskich oraz 8. Pułk Strzelców Konnych. Pierwszym dowódcą jednostki był pułkownik Erazm Stablewski. 18. Pułk Ułanów Pomorskich powstał jako 4. Pułk Ułanów Wielkopolskich w ramach Armii Wielkopolskiej w 1919 roku. Wkrótce przemianowano go na 4. Pułk Ułanów Nadwiślańskich, a następnie na 18. Pułk Ułanów Pomorskich. W 1920 roku jednostka brała udział w zajmowaniu terenów Pomorza. Latem skierowano ją na front wojny polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu walk 18. Pułk stacjonował w Grudziądzu. 8. Pułk Strzelców Konnych sformowano w 1921 roku, w garnizonie Chełmno.
W marcu 1929 roku XV Brygadę Kawalerii przeformowano w Brygadę Kawalerii „Toruń” i usamodzielniono. Do jej składu dołączyły 2. Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich, 16. Pułk Ułanów Pomorskich oraz 11. Dywizjon Artylerii Konnej. Dowództwo jednostki stacjonowało w Toruniu. Wiosną 1934 roku dowództwo brygady przeniesiono do Bydgoszczy, a jednostkę przemianowano na Brygadę Kawalerii „Bydgoszcz”. W kwietniu 1937 roku polska kawaleria uległa kolejnej reorganizacji, Brygadę przemianowano na Pomorską Brygadę Kawalerii.
Podczas kampanii wrześniowej Pomorska Brygada Kawalerii wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Czersk” w ramach w Armii „Pomorze”, a jej głównymi jednostkami były 2. Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich ze Starogardu, bydgoski 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich im. gen. dyw. Gustawa Orlicz-Dreszera, 18. Pułk Ułanów Pomorskich z Grudziądza, 8. Pułk Strzelców Konnych z Chełmna, 11. Dywizjon Artylerii Konnej z Bydgoszczy. Brygadą dowodził pułkownik Adam Bogoria-Zakrzewski. Jego oddziały miały opóźniać ruch nieprzyjaciela w rejonach Sępolno – Koronowo, Chojnice – Tuchola – Chełmno, Więcbork – Bydgoszcz, Chojnice – Tczew i Kościerzyna – Tczew.
1 września 1939 roku niemieckie oddziały prowadziły silne natarcie w kierunku na Chojnice. Był to ważny strategicznie węzeł kolejowy. Niemiecka 20. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej zmusiła oddziały 18 Pułku Ułanów Pomorskich do odwrotu i tym samym zaczęła oskrzydlać miasto. Żeby uniknąć okrążenia, polskie dowództwo zdecydowało o wycofaniu się na linię rzeki Brdy. Odwrót piechoty miało ułatwić kontruderzenie przeprowadzone przez ułanów pułkownika Kazimierza Mastalerza. Grupa manewrowa wyruszyła pod dowództwem pułkownika Mastalerza. Wychodząc z lasu w okolicy miejscowości Krojanty, Polacy zauważyli żołnierzy niemieckiej piechoty zmotoryzowanej w trakcie odpoczynku. Uniesiona szabla dowódcy dała sygnał do szarży. Ćwierć tysiąca jeźdźców rozbiło batalion zdezorientowanych Niemców. W pościgu ułani wpadli na szeroką polanę, ostrzelały ich tam zamaskowane w lesie samochody pancerne. Śmierć poniósł dowódca 18. Pułku pułkownik Mastalerz. Była to pierwsza polska szarża kawaleryjska podczas kampanii wrześniowej.
2 września Pomorska Brygada Kawalerii uderzyła na Koronowo bronione przez niemiecką 3. Dywizję Pancerną. Odciążyła w ten sposób inne jednostki. Po krwawych walkach Brygada przebiła się do głównych sił Armii „Pomorze”. 4 września osłaniający odwrót innych polskich oddziałów 18. Pułk Ułanów Pomorskich został okrążony i unicestwiony przez przeciwnika. 7 września po ciężkich walkach z oddziałami pancernymi w Borach Tucholskich całkowicie rozbity został 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich. Pozostałe jednostki Brygady zdołały wyrwać się z Borów Tucholskich, jednak również poniosły dotkliwe straty. 4 września resztki oddziałów zebrały się w rejonie Bydgoszczy. Na ich bazie sformowano Pułk Zbiorowy Pomorskiej Brygady Kawalerii, który brał udział w bitwie nad Bzurą. Część jego żołnierzy zdołała przebić się do Warszawy. 23 września 1939 roku z resztek Wielkopolskiej, Pomorskiej i Podolskiej Brygady Kawalerii sformowano Zbiorczą Brygadę Kawalerii pod dowództwem generała Romana Abrahama, która walczyła w obronie stolicy.
