czwartek,
Pierwsze wybory prezydenckie w Polsce
W pierwszych latach niepodległości po uformowaniu się granic sytuacja państwa polskiego zaczęła się stabilizować. W 1921 roku uchwalono Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucja marcowa), ustawa zasadnicza określała m.in. zasady wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej.
„Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedm bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania. Jeżeli zwołanie nie nastąpi na 30 dni przed upływem siedmiolecia, Sejm i Senat łączą się z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem”.
9 grudnia 1922 roku przeprowadzono pierwsze wybory prezydenckie w Polsce. Zgodnie z obowiązującym prawem miały one charakter pośredni, wyboru dokonywali zasiadający w Sejmie posłowie. O urząd prezydenta ubiegało się pięciu kandydatów: Ignacy Daszyński, Stanisław Wojciechowski, Jan Baudouin de Courtenay, Gabriel Narutowicz i Maurycy Zamoyski. Największe szanse dawano popieranemu przez prawicę Maurycemu Zamoyskiemu.
Wyniki pierwszego głosowania okazały się sporym zaskoczeniem, Zamoyski z wynikiem 41,04% głosów nie osiągnął wymaganej bezwzględnej większości głosów i prezydenta nie wybrano. Aby dokonać skutecznego wyboru, głosowano jeszcze cztery razy. Po każdej turze odpadał kandydat, który uzyskał najmniej głosów. W czterech pierwszych głosowaniach Maurycy Zamoyski osiągał stabilny wynik w przedziale 41-42% głosów. Jego ostatnim rywalem był Gabriel Narutowicz, którego poparcie rosło z każdym głosowaniem, odpowiednio: 11,46%; 27,81%; 29,21% i 31,67%.
W ostatniej turze większą ilość głosów osiągnął Gabriel Narutowicz (56,01% głosów) i to on wygrał pierwsze wybory prezydenckie. Porażka była bardzo bolesnym zaskoczeniem dla prawicy, o wyniku zdecydowały głosy Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. „Piast” był politycznie zbliżony do endecji, jednak jego członkowie nie chcieli poprzeć wielkiego posiadacza ziemskiego, jakim był hrabia Maurycy Zamoyski.
Prezydenta Narutowicza zaprzysiężono 11 grudnia 1922 roku. W tym czasie miało miejsce wiele protestów, ulicznych demonstracji i skandali. Nagonka na prezydenta miała tragiczny finał, 16 grudnia fanatyczny zwolennik prawicy Eligiusz Niewiadomski zastrzelił Gabriela Narutowicza w warszawskiej galerii Zachęta. Tragiczna śmierć prezydenta wywołała szok i oburzenie społeczeństwa. Prawica podzieliła się na dwa obozy, część środowiska uważała Niewiadomskiego za bohatera i męczennika, pozostali czuli się moralnie odpowiedzialni za zabójstwo prezydenta. Do ponownych wyborów prezydenckich doszło 22 grudnia, nowym prezydentem został Stanisław Wojciechowski popierany przez PSL „Piast”.
