czwartek,
Operacja Y
Po wybuchu drugiej wojny światowej Iran ogłosił neutralność, jednak z uwagi na swoje położenie nie mógł liczyć na to, że nie zostanie wmieszany w konflikt. Stało się to widoczne zwłaszcza po ataku Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Kontrolowanie Iranu mogło zabezpieczyć oddziały brytyjskie stacjonujące w Egipcie oraz południową granicę ZSRR przed uderzeniem wojsk niemieckich, dodatkowo zapewniało alternatywną trasę alianckich dostaw dla Sowietów. Nie bez znaczenia były roponośne obszary Iranu.
12 sierpnia 1941 roku władze ZSRR i Wielkiej Brytanii zażądały zgody na wkroczenie wojsk obu krajów do Iranu oraz wyraziły nadzieję, że Irańczycy sami podejmą kroki wobec niemieckich agentów. Wobec braku satysfakcjonującej odpowiedzi doszło do inwazji. 25 sierpnia brytyjskie okręty zaatakowały irańskie porty, a na północną część kraju uderzyły liczne sowieckie oddziały. Tego samego dnia do walk włączyły się brytyjskie wojska lądowe. Irańczycy nie byli w stanie zatrzymać przeciwnika i już 28 sierpnia ogłosili zawieszenie broni. 6 września irański rząd zgodził się na okupację. 17 września do Teheranu wkroczyły wojska brytyjskie i sowieckie.
Skutkiem radziecko-brytyjskiej interwencji było osadzenie na tronie proalianckiego Mohammada Rezy Pahlawiego. W styczniu 1943 roku podpisano trójstronny traktat, w którym dla Iranu zagwarantowano suwerenność i integralność terytorialną. Wielka Brytania i ZSRR zobowiązały się do wycofania swoich wojsk w ciągu sześciu miesięcy od zakończenia wojny. We wrześniu 1943 roku rząd irański wypowiedział wojnę III Rzeszy. Polityka okupantów doprowadziła do hiperinflacji, zubożenia społeczeństwa i klęski głodu. Demonstracje głodujących Irańczyków bezwzględnie tłumiono, były ofiary śmiertelne.
Brytyjscy żołnierze po zakończeniu wojny opuścili Iran, jednak pozostawili oddziały chroniące tereny Anglo-Persian Oil Company (obecnie znaną jako BP). Armia Czerwona pozostawała na terytorium Iranu do maja 1946 roku. Stalin próbował rozciągnąć swoją strefę wpływów i za jego sprawą w północno-zachodniej prowincji powstały dwa państwa marionetkowe – Ludowa Republika Azerbejdżanu i Kurdyjska Republika Ludowa. Doprowadziło to do tzw. kryzysu irańskiego, zaniepokojone sytuacją w regionie rządy USA i Wielkiej Brytanii wymogły na ZSRR wycofanie wojsk. Wkrótce po ewakuacji oddziałów Armii Czerwonej z Iranu separatystyczne republiki Azerów i Kurdów zostały zlikwidowane przez irańskie wojsko.
