czwartek,
ORP Ryś
Na początku lat dwudziestych ubiegłego wieku polska Marynarka Wojenna opracowała plan rozbudowy floty – „Mały plan budowy floty”. Plany przewidywały budowę dziewięciu okrętów podwodnych, w tym trzy stawiacze min. Budowa okrętów miała być sfinansowana z francuskiej pożyczki, dlatego w przetargu brały udział stocznie wyłącznie z tego kraju. Pod koniec 1926 roku podpisano z Francuzami umowę na dostawę dwóch kontrtorpedowców i trzech okrętów podwodnych. W jej ramach w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes powstał okręt podwodny ORP „Ryś”.
ORP „Ryś” był okrętem minowo-torpedowym. 2 sierpnia 1931 roku rozkazem Ministra Spraw Wojskowych marszałka Polski Józefa Piłsudskiego jednostkę przyjęto do służby w Marynarce Wojennej. Pierwszym dowódcą okrętu był kapitan marynarki Edward Szystowski. ORP „Ryś” wchodził w skład Dywizjonu Okrętów Podwodnych. W 1936 roku na jednostce doszło do wypadku, eksplodowała jedna z baterii akumulatorów, kilkunastu marynarzy odniosło rany.
Podczas wojny obronnej w 1939 roku dla polskich okrętów podwodnych przewidziano działania określone w planie operacyjnym „Worek”. Jego głównym założeniem była obrona Helu przed spodziewanym niemieckim desantem morskim. Plan ograniczał działania okrętów podwodnych do roli wybitnie defensywnej i pasywnej, co pozbawiało je walorów ofensywnych charakterystycznych dla tego typu jednostek. Dodatkowo wobec zdecydowanej przewagi niemieckiej floty i lotnictwa operujące na płytkich przybrzeżnych wodach okręty były nieustannie narażone na ataki. Każdy z nich został uszkodzony.
1 września 1939 roku około godziny szóstej rano „Ryś” wraz ze „Żbikiem” i „Sępem” wypłynął z portu na Helu. Przez pierwsze godziny polskie okręty przebywające w zanurzeniu nie były w pełni zorientowane w sytuacji, pierwsze rozkazy i sygnał o rozpoczęciu wojny został odebrany dopiero około godziny jedenastej. ORP „Ryś” zgodnie z planem dowództwa zajął pozycję na północny wschód od Helu. Pierwszego dnia wojny napotkał kilka nieprzyjacielskich jednostek, jednak nie nawiązano kontaktu bojowego.
2 września dowódca okrętu komandor podporucznik Grochowski zdecydował o przejściu okrętu na północny zachód. Około godziny 10:00 „Ryś” został zaatakowany bombami przez niemiecki samolot. Tego dnia jednostka kilkukrotnie była atakowana przez okręty przeciwnika. Następnego dnia ORP „Ryś” powrócił do swojego sektora. W nocy z 3 na 4 września był ścigany przez niemieckie okręty. Około godziny 2:30 „Ryś” zaatakował torpedami nieznaną jednostkę. Przed świtem polski okręt podwodny oderwał się od prześladowców.
4 września przebywający na głębokości peryskopowej ORP „Ryś” został obrzucony bombami przez niemiecki samolot. Okazało się, że z nieszczelnych zbiorników wydobywała się ropa, która znaczyła ślad okrętu. Komandor Grochowski zdecydował się na bardzo ryzykowny manewr, jego okręt wpłynął do portu wojennego na Helu, gdzie wypompowano ropę z uszkodzonych zbiorników. Po wypłynięciu w morze „Ryś” miał na północny wschód od Helu postawić zagrodę minową, jednak z powodu dużego zagęszczenia niemieckich jednostek w tym rejonie wykorzystano jedynie dziesięć min.
11 września na okręcie odebrano depeszę od dowództwa z rozkazem udania się do Anglii lub zawinięcia do portu w Szwecji. ORP „Ryś” nie miał wystarczającej ilości oleju napędowego na rejs do Anglii, dodatkowo operacja ta była skrajnie niebezpieczna. Postanowiono kontynuować patrol do zużycia paliwa. Po kilku dniach uszkodzeniu uległa echosonda i powróciły problemy z nieszczelnymi zbiornikami. 18 września ORP „Ryś” wpłynął do szwedzkiego portu, gdzie został internowany, a następnie rozbrojony. Razem ze „Żbikiem” i „Sępem” resztę wojny spędził w Szwecji.
Po zakończeniu wojny internowane w Szwecji polskie okręty podwodne powróciły do kraju. Po trzyletnim remoncie „Ryś” wrócił do służby. Na początku lat pięćdziesiątych jednostkę zmodyfikowano w celu zapewnienia zgodności z uzbrojeniem sowieckim. Na początku 1955 roku stwierdzono, że okręt pod względem techniczno-taktycznym nie odpowiada ówczesnym wymaganiom Marynarki Wojennej. 8 września 1955 roku na okręcie uroczyście opuszczono banderę, ORP „Ryś” został wycofany ze służby. W 1956 roku jednostkę przekazano do złomowania.
