sobota,
ORP Batory
Pierwszej październikowej nocy w 1939 roku ORP „Batory” ominął niemiecką blokadę Helu i szczęśliwie dotarł do neutralnej Szwecji.
1 października 1939 roku dowództwo obrony Helu zadecydowało o kapitulacji placówki. Wstrzymano wymianę ognia. Następnego dnia na półwysep miały wkroczyć oddziały niemieckie. Jedyną szansą na uniknięcie niewoli był a ucieczka, jednak w zaistniałej sytuacji wydawała się ona niemożliwa. Wody Bałtyku patrolowały liczne okręty Kriegsmarine, a wąskie przejście lądowe było całkowicie zablokowane przez oddziały Wehrmachtu.
Mimo niesprzyjających okoliczności załoga kutra patrolowego „Batory” nie zamierzała składać broni. Po uzyskaniu zgody dowództwa i zatankowaniu paliwa czternastu marynarzy i dwóch cywilnych pracowników wojska pod osłoną ciemności wyruszyło w niebezpieczny rejs. Zmierzali oni do neutralnej Szwecji, jednak początkowo obrali kurs na północny wschód wzdłuż Mierzei Wiślanej. Rejon ten był słabiej patrolowany przez nieprzyjaciela. Załoga kilkukrotnie natykała się na jednostki Kriegsmarine, ale za każdym razem „Batory” nie został zauważony. Blisko celu polski kuter płynąc na resztkach paliwa, spotkał szybki i silnie uzbrojony niemiecki okręt patrolowy „Grille”, w ostatniej chwili Polacy wpłynęli na wody neutralne. Wkrótce pojawił się szwedzki niszczyciel i Niemcy musieli odpuścić. Pod eskortą Szwedów „Batory” wpłynął do portu Klintehamn, gdzie po 24 godzinach został internowany.
„Batory” został zwodowany w 1932 roku. Jednostkę zbudowano w ciągu dwóch lat w stoczni rzecznej Państwowych Zakładów Inżynierii w Modlinie. Kuter miał wyporność 25 ton oraz 23,6 metra długości. Napęd stanowiły dwa dwunastocylindrowe, gaźnikowe silniki pościgowe Maybach na benzol o mocy po 550 KM oraz sześciocylindrowy silnik wysokoprężny Maybach na olej gazowy o mocy 175 KM. Jednostka rozwijała maksymalną prędkość 24,85 węzła i była uzbrojona w dwa ciężkie karabiny maszynowe Maxim kalibru 7,62 mm.
23 czerwca 1932 roku kuter wszedł do służby w Straży Granicznej. W okresie międzywojennym przemytnicy byli prawdziwą plagą i przynosili polskiemu skarbowi państwa wielomilionowe straty. „Batory” wydatnie przyczynił się do stopniowego ograniczenia tego zjawiska. W sierpniu 1939 roku jednostka została włączona do Marynarki Wojennej pod nazwą ORP „Batory”. Była podporządkowana dowódcy Rejonu Umocnionego Hel komandorowi Włodzimierzowi Steyerowi. Podczas pierwszych dni kampanii wrześniowej ORP „Batory” przewoził rannych żołnierzy załogi Helu do szpitala w Gdyni. 7 września załoga kutra brała udział w testach uszkodzonego bombami głębinowymi okrętu podwodnego ORP „Ryś”, sprawdzając, czy udało się zlikwidować widoczne na powierzchni wycieki oleju. Od 10 września załoga „Batorego” walczyła na lądzie. W nocy z 1 na 2 października ORP „Batory” wyminą niemiecką blokadę Helu i szczęśliwie dotarł do neutralnej Szwecji, gdzie został internowany.
Po zakończeniu wojny „Batory” powrócił do kraju. Po pięciu latach postoju jednostka była w bardzo złym stanie technicznym. Po remoncie zmieniono jej nazwę na ORP „Hel” i podporządkowano dowództwu Szczecińskiego Obszaru Nadmorskiego w Świnoujściu. W 1947 roku kuter przekazano Wojskom Ochrony Pogranicza. Kilkukrotnie zmieniano jego nazwę, najpierw na „7 listopada”, później na „Dzierżyński” i ostatecznie na oznaczenie KP-1. W 1957 roku jednostkę przekazano Lidze Przyjaciół Żołnierza przekształconą później w Ligę Obrony Kraju. Pod nazwą KP-1 „Batory” pływała ona na Wiśle. W 1969 roku kuter został wycofany z eksploatacji i pozostawiony w basenie portowym. W 1973 roku jednostka zatonęła.
Po upływie pół roku wrak wyłowiono i przekazano Marynarce Wojennej. Po remoncie „Batory” stanął jako pomnik wbetonowany w cokół na reprezentacyjnym nabrzeżu portu wojennego w Helu. Od 2009 roku jest eksponatem Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
