czwartek,
Niemiecko-sowiecka defilada w Brześciu
23 sierpnia 1939 roku III Rzesza i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich podpisały w Moskwie pakt o nieagresji. Tajny protokół dodatkowy do tej umowy dotyczył rozbioru terytoriów lub rozporządzenia niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii. Umowa z 23 sierpnia od nazwisk ministrów spraw zagranicznych obu państw przeszła do historii jako pakt Ribbentrop-Mołotow. 1 września 1939 roku wojska niemieckie uderzyły na Polskę.
W czasach drugiej Rzeczypospolitej największego zagrożenia oczekiwano od wschodu. Brześć był ważnym punktem strategicznym. W okresie pokoju stacjonowało tu wiele jednostek wojskowych, po mobilizacji w 1939 roku trafiły one na zachodnią granicę. Po wybuchu drugiej wojny światowej niemieckie oddziały zmotoryzowane w szybkim tempie zajmowały kolejne polskie tereny, 14 września niemieckie czołgi dotarły do Brześcia. Po dwóch dniach walk Polacy wycofali się w stronę Terespola.
Od pierwszych dni wojny Hitler nalegał na Stalina, aby włączył się do działań zbrojnych. Wciągnięcie ZSRR w konflikt stawiało III Rzeszę w lepszej sytuacji w razie ewentualnej ofensywy Aliantów z zachodu. Sowiecki przywódca miał jednak własną strategię, przystąpił do działania, dopiero kiedy jego wywiad doniósł o brytyjsko-francuskiej decyzji o zaniechaniu podjęcia działań ofensywnych. 17 września 1939 roku oddziały Armii Czerwonej łamiąc obowiązujący polsko-sowiecki pakt o nieagresji wkroczyły na terytorium Polski, która nie była w stanie samodzielnie oprzeć się dwóm wrogom. Tego samego dnia nad twierdzą brzeską zawisła flaga ze swastyką.
22 września oddziały Armii Czerwonej dotarły do Brześcia. Na mocy umowy granicznej zawartej między ZSRR a Niemcami twierdza miała znaleźć się na terytorium sowieckim. Wstępnie postanowiono, że przekazanie miasta poprzedzi wspólna parada wojsk Armii Czerwonej i Wehrmachtu. Sowieccy dowódcy ostatecznie uznali, że ich żołnierze zaprezentują się zdecydowanie gorzej niż oddziały niemieckie i na uroczystość oddelegowali jedynie batalion czołgów.
Defilada odbyła się 22 września 1939 roku. Przed gmachem Urzędu Wojewódzkiego województwa poleskiego wzniesiono trybunę ozdobioną swastykami i czerwonymi gwiazdami. Paradę odebrali wspólnie Heinz Guderian i Siemion Kriwoszein. Później Niemcy opuścili miasto. Los zakpił sobie z pożegnalnych słów „Do zobaczenia w Moskwie!” – „Do spotkania w Berlinie!”. Wielu sowieckich oficerów obecnych na defiladzie zgodnie z obietnicą w 1945 roku szturmowało Berlin, a oddziały generała Heinza Guderiana w 1941 roku dotarły na odległość 20 kilometrów od Kremla. Niektórzy rosyjscy historycy kwestionują paradę w Brześciu, określając ją jako „uroczyste wyjście wojsk niemieckich pod nadzorem radzieckich przedstawicieli”.
Polskich jeńców z Brześcia przekazano Sowietom, wkrótce do domu zwolniono większość szeregowców. Oficerowie, policjanci i żandarmi z Brześcia najczęściej stali się później ofiarami zbrodni katyńskiej. Sowieci „w spadku” otrzymali także problem z Fortem „Sikorskiego”. Mimo rozkazu odwrotu, 16 września swoich stanowisk nie opuścili żołnierze batalionu pod dowództwem kapitana Wacława Radziszewskiego. Resztki tego oddziału schroniły się w Forcie „Sikorskiego”. Fort stał na otwartym terenie i Niemcy nie chcieli ponieść strat podczas ataku piechoty, dlatego zaniechali szturmu. Żołnierze Armii Czerwonej przez kilka dni bezskutecznie szturmowali fort. 26 września kapitan Radziszewski nakazał swoim podwładnym opuszczenie stanowisk. Nocna ewakuacja zakończyła się sukcesem i do rana w forcie pozostali tylko ciężko ranni.
Sowiecka agresja przypieczętowała rozbiór Polski. Traktat o granicach i przyjaźni zawarty pod koniec września pomiędzy III Rzeszą i ZSRR ustalał przebieg granicy w rejonie Brześcia na linii Bugu. W takim układzie część umocnień twierdzy brzeskiej znalazłaby się po niemieckiej stronie. Aby tego uniknąć, Sowieci posłużyli się podstępem. Na rzece postawiono tamę, a wodę puszczono kanałem obwodowym. Efekt tych prac przedstawiono Niemcom jako główny nurt Bugu. Taki sam przebieg granicy ustalono w 1945 roku i Brześć znalazł się poza terenami Polski.
