środa,
Utworzenie Litwy Środkowej
Wileńszczyzna to terytorium leżące obecnie w granicach Litwy i Białorusi. Obszar przedwojennego województwa wileńskiego od średniowiecza należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1569 roku na mocy Unii Lubelskiej wszedł w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1791 roku Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie na mocy Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów zostały scalone w jeden organizm – Rzeczpospolitą Polską. Od XV wieku na Wileńszczyznę trwał napływ ludności z ziem etnicznie polskich i następowała polonizacja tego regionu.
Pod koniec I wojny światowej powstało Królestwo Litwy ze stolicą w Wilnie zależne od Cesarstwa Niemieckiego, które następnie przekształciło się w Republikę Litewską. W Wilnie tylko około 2% ludności było narodowości litewskiej. Na obszarze województwa wileńskiego Polacy stanowili około 60% ludności. Pozycję Litwinów osłabiała dodatkowo obecność dużej ilości Żydów i Białorusinów.
W 1920 roku naczelnik państwa polskiego, Józef Piłsudski, zaaranżował tzw. Bunt Żeligowskiego. W październiku 1920 roku generał Lucjan Żeligowski, pozorując nieposłuszeństwo wobec dowództwa polskiego, zajął Wilno i jego okolice. 12 pażdziernika proklamowano marionetkowe państwo Litwa Środkowa z Żeligowskim na czele. Oficjalne opanowanie Wilna nie było możliwe ze względu na międzynarodowe zobowiązania rządu polskiego.
Sprytny plan Marszałka był utrzymywany w tajemnicy, Żeligowski zapoznał z nim tylko część swoich oficerów. Kiedy padły rozkazy samowolnego marszu na Wilno nastąpiło duże poruszenie wśród nieświadomych niczego oficerów niższych szczebli, część z nich odmówiła „nieposłuszeństwa” wobec polskiego dowództwa. Ze zwykłymi żołnierzami nie było takich problemów, powiedziano im po prostu, że mają zdobyć Wilno. Przewaga wojsk Żeligowskiego była olbrzymia, oddziały nie miały większych trudności ze wkroczeniem do Wilna.
Władze litewskie przekazały władzę w Wilnie przedstawicielom Ententy, miało to uniemożliwić Żeligowskiemu przejęcie rządów w tym mieście. „Zbuntowany” generał jednak nie przejmował się posłami europejskich mocarstw i wyznaczył kategoryczny termin opuszczenia miasta przez litewskich urzędników. Razem z nimi z Wilna wyjechali reprezentanci Ligi Narodów.
20 lutego 1922 roku Sejm Litwy Środkowej (państwa stworzonego przez Żeligowskiego) przyjął „Uchwałę w przedmiocie przynależności państwowej Ziemi Wileńskiej”, w której zapisano: „Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej”. W ten sposób misja generała Żeligowskiego dobiegła końca. Litwa do 19 marca 1938 roku nie utrzymywała z Polską stosunków dyplomatycznych.
