środa,
Konstanty Plisowski – legenda polskiej kawalerii
Dziś mija rocznica urodzin dowódcy słynnej szarży pod Jazłowcem, generała brygady Wojska Polskiego, kawalera Orderu Virtuti Militari, ofiary zbrodni katyńskiej.
Konstanty Plisowski urodził się 8 czerwca 1890 roku w szlacheckiej rodzinie herbu Odrowąż. Ukończył Korpus Kadetów w Odessie. Od 1911 roku służył w Armii Imperium Rosyjskiego. Wyróżnił się w walkach na froncie austriackim. Na początku 1917 roku w stopniu rotmistrza dowodził szwadronem w 12 Achtyrskim Pułku Huzarów.
Po wybuchu rewolucji lutowej w Rosji zapanował całkowity chaos. Armia ulegała rozkładowi, wiele oddziałów po zamordowaniu oficerów zajmowała się rabunkiem. Podobnie postępowali rosyjscy chłopi. Bolszewicy tworzyli oddziały Gwardii Czerwonej. Po deklaracji rosyjskiego Rządu Tymczasowego z marca 1917 roku przyznającej Polakom prawo do niepodległości, w armii rosyjskiej zaczęły powstawać odrębne polskie jednostki. Jedną z nich był I Korpus Polski pod dowództwem generała Józefa Dowbora-Muśnickiego. Po rewolucji październikowej sytuacja w Rosji stawała się coraz bardziej skomplikowana. Doszło do walk I Korpusu Polskiego z Armią Czerwoną. W styczniu 1918 roku Polacy zdobyli twierdzę w Bobrujsku.
Konstanty Plisowski z polskich żołnierzy rosyjskiej 12 Dywizji Kawalerii stacjonującej w Odessie sformował szwadron kawalerii. Aby dołączyć do I Korpusu pod koniec stycznia 1918 roku polski oddział pod komendą rotmistrza Plisowskiego wyruszył z Odessy do Bobrujska. 1400-kilometrowa trasa w warunkach zimowych przez tereny pełne oddziałów ukraińskich i bolszewickich oraz zbójeckich band wydawała się niemożliwa do pokonania. Liczący około 160 żołnierzy szwadron Plisowskiego po drodze stoczył wiele potyczek. Największa z nich to starcie z dwoma tysiącami bolszewickich żołnierzy w okolicach wsi Babczyn na terenie obecnej Białorusi. Otoczeni przez bolszewików Polacy zorganizowali sprytną zasadzkę i zmusili przeciwnika do panicznej ucieczki. Zdobyto wiele sprzętu wojskowego. 2 marca 1918 roku Konstanty Plisowski ze swoimi żołnierzami dotarł do celu. Objął dowództwo 4 szwadronu 3 Pułku Ułanów.
Po rozbrojeniu I Korpusu Polskiego przez Niemców udał się na Kubań, gdzie we wrześniu 1918 roku objął dowództwo Dywizjonu 1 Dywizji Jazdy. W styczniu 1919 roku generał Lucjan Żeligowski powołał go na dowódcę formowanego w Odessie polskiego pułku ułanów. Z tym oddziałem w czerwcu przebił się przez Mołdawię do Polski. Praktycznie bez odpoczynku pułk rozpoczął działania zbrojne w Małopolsce Wschodniej przeciwko oddziałom ukraińskim. W dniach od 11 do 13 lipca pułk Plisowskiego stoczył bój pod Jazłowcem. Błyskotliwe polskie zwycięstwo stało się jednym z symboli, na których budowano w II Rzeczypospolitej mit niezwyciężonej polskiej kawalerii. Konstanty Plisowski wsławił się tam jako znakomity strateg i dowódca nocnej szarży z 11 lipca, którą w latach dwudziestych opisywano jako godną pióra Sienkiewicza. W walkach poległ tylko jeden polski żołnierz. Miesiąc później Plisowski został mianowany pułkownikiem, a jednostka pod jego dowództwem została nazwana 14. Pułkiem Ułanów Jazłowieckich.
Po odparciu wojsk ukraińskich pułk wyruszył na Wołyń, aby walczyć z bolszewikami. Plisowski uczestniczył m.in. w wyprawie kijowskiej oraz jako dowódca VI Brygady Jazdy największej bitwie konnicy w wojnie polsko-bolszewickiej – starciu pod Komarowem. Za udział w walkach w obronie granic Rzeczypospolitej Konstanty Plisowski otrzymał w 1921 roku Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
W okresie międzywojennym Konstanty Plisowski sprawował wiele stanowisk dowódczych i sztabowych. Należał do najbardziej znanych oficerów w całym Wojsku Polskim. Był szanowanym dowódcą. W styczniu 1929 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu stopień generała brygady. 31 grudnia 1930 został przeniesiony w stan spoczynku.
W 1939 roku wobec groźby kolejnej wojny marszałek Edward Rydz-Śmigły powołał generała Plisowskiego do służby czynnej. W kampanii wrześniowej Plisowski dowodził obroną twierdzy brzeskiej. Po odparciu kilku ataków przeważających niemieckich sił, stracie 40% żołnierzy i utracie łączności z dowództwem lekko ranny Plisowski wydał rozkaz opuszczenia twierdzy. Od 19 września objął stanowisko zastępcy dowódcy Grupy Operacyjnej Kawalerii generała Władysława Andresa. Od 24 września był ostatnim dowódcą Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. W ostatnich dniach września jego jednostka walczyła zarówno z Niemcami, jak i Sowietami.
28 września dostał się do sowieckiej niewoli. Był przetrzymywany w obozie w Starobielsku. Został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w kwietniu 1940 roku. Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z października 2007 roku został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji.
