piątek,
Kolumna Zygmunta III Wazy
W nocy z 1 na 2 września 1944 roku znany warszawski monument runął trafiony pociskiem z niemieckiego czołgu.
Kolumna Zygmunta III Wazy to pomnik króla Zygmunta III Wazy na placu Zamkowym w Warszawie. Monument wzniesiono w 1644 roku, jest on najstarszym świeckim pomnikiem w Warszawie. Kolumna Zygmunta przez długi czas była jedyną kolumną osoby świeckiej w nowożytnej Europie. Fundatorem pomnika był król Władysław IV Wazy, który chciał uczcić pamięć swojego ojca. Projekt był przyczyną konfliktu z nuncjuszem papieskim Mariem Filonardim, który za niedopuszczalne uważał umieszczenie na kolumnie posągu osoby świeckiej.
Trzon kolumny wykonano z grubookruchowej, litej skały osadowej nazywanej zlepieńcem. Materiał ten nazywano później „Zygmuntówką”. Kolumnę wykonaną w Czerwonej Górze przetransportowano na potężnej tratwie rzeką Wisłą. Autorem posągu króla był włoski rzeźbiarz Clemente Molli, odlew z brązu wykonał giser Daniel Tym. Projekt całego monumentu opracowali Augustyn Locci i Constantino Tencalla.
Podczas wojen ze Szwecją kolumna została uszkodzona. W późniejszych latach przeszła kilka renowacji, najpoważniejszą z nich przeprowadzono w latach 1885–1889, wymieniono wtedy m.in. zwietrzały trzon kolumny ze zlepieńca, zastępując go różowym włoskim granitem. Król Polski August II Mocny ofiarował Kolumnę Zygmunta carowi Piotrowi Wielkiemu, jednak prawdopodobnie z przyczyn technicznych monumentu nie wywieziono do Rosji. Wygląd pomnika i jego otoczenie ulegały zmianom, jednak stał się on charakterystycznym i rozpoznawalnym elementem Warszawy.
Podczas okupacji hitlerowskiej Niemcy według planu Pabsta zamierzali m.in. zburzyć warszawskie Stare Miasto, a rozebraną Kolumnę Zygmunta zastąpić pomnikiem germańskiej bogini zwycięstwa Germanii. Plan Pabsta nie doczekał się realizacji, jednak Kolumna Zygmunta została zniszczona podczas powstania warszawskiego. W nocy z 1 na 2 września 1944 roku pomnik runął trafiony pociskiem z niemieckiego czołgu. Posąg króla przetrwał kataklizm w stosunkowo dobrym stanie, utracona została część przedramienia lewej ręki i szabla. Zaginęło kilka wykonanych z brązu elementów monumentu.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej Polacy przystąpili do odbudowy zrujnowanej stolicy. Powstał także Komitet Odbudowy Kolumny. W 1948 roku do Warszawy przywieziono ze Strzegomia wstępnie obrobione granitowe monolity na trzon kolumny. Wykorzystano ocalały uszkodzony posąg króla, brakujące w nim elementy uzupełniła firma Bracia Łopieńscy. 22 lipca 1949 roku razem z oddaniem do użytku Trasy W-Z i osiedla Mariensztat nastąpiło uroczyste odsłonięcie zrekonstruowanej Kolumny Zygmunta III Wazy. Obecnie pomnik ma 22 metry wysokości.
