piątek,
Kazimierz Bartel
„Panie Kazimierzu! Wśród wielu rzeczy, które przeżyłem w ostatnich latach, ty byłeś tym, który mi najwięcej pomagałeś”
–– Józef Piłsudski po dymisji czwartego gabinetu Bartla, 16 kwietnia 1929
Kazimierz Władysław Bartel urodził się 3 marca 1882 roku we Lwowie. Studiował mechanikę na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W 1907 roku z wyróżnieniem ukończył studia. Pozostał na uczelni i pracował jako asystent w Katedrze Geometrii Wykreślnej. W 1909 uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Odbył roczne studia uzupełniające na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium, gdzie zetknął się ze znakomitymi matematykami. W 1913 roku wraz z tytułem profesora nadzwyczajnego objął kierownictwo Katedry Geometrii Wykreślnej Szkoły Politechnicznej.
W czasie pierwszej wojny światowej był żołnierzem wojsk kolejowych w armii Austro-Węgier. Próbował przenieść się do Legionów Polskich, jednak jako ceniony fachowiec nie otrzymał na to zgody. W 1918 roku powrócił do Lwowa. W 1919 roku w trakcie walk polsko-ukraińskich o Lwów był komendantem obrony Dworca Głównego. Po zakończeniu ukraińskiego oblężenia Lwowa, w maju 1919 roku w stopniu majora został kierownikiem lwowskiego oddziału Kierownictwa Budowy Pociągów Pancernych.
Okazał się utalentowanym organizatorem i sprawnym zarządcą. Zostało to zauważone w stolicy. W grudniu 1919 roku Bartel objął stanowisko ministra kolei żelaznych w rządzie Leopolda Skulskiego. Sprawował ten urząd także w kolejnych gabinetach – Wincentego Witosa i Władysława Grabskiego. W 1922 jako kandydat z listy Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” został wybrany posłem na Sejm. Posłował nieprzerwanie do 1929 roku. Wiosną 1925 roku odszedł z partii PSL „Wyzwolenie” i założył poselski Klub Pracy.
Przed przewrotem majowym Józef Piłsudski zaoferował Bartlowi stanowisko premiera w przyszłym rządzie. Po zamachu stanu Piłsudskiego w latach 1926–1930 Kazimierz Bartel był premierem pięciu rządów. Na przełomie 1926 i 1927 roku był wicepremierem oraz ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Piłsudskiego. W marcu 1930 roku Sejm uchwalił wotum nieufności wobec ministra pracy i opieki społecznej Aleksandra Prystora. Bartel uznał, że wotum nieufności dla jednego ministra to brak poparcia dla całego rządu i 15 marca złożył dymisję. Jako człowiek schorowany i rozczarowany politycznymi niesnaskami, wkrótce po tym złożył swój mandat poselski.
„Posłowanie stało się zawodem. Nie wymaga się od posłów żadnych zalet czy umiejętności, a tylko posłuszeństwa swej władzy partyjnej.”
–– Kazimierz Bartel, przemówienie w Senacie, 12 marca 1930
Po zakończeniu kariery politycznej Bartel powrócił do pracy naukowej na Politechnice Lwowskiej. Został wybrany rektorem uczelni. W latach trzydziestych opublikował swe najważniejsze dzieła. Zajmował się między innymi tematem perspektywy w malarstwie europejskim. Były to pierwsze na świecie tego typu prace. W latach 1930–1932 był prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Na Politechnice Lwowskiej zdecydowanie sprzeciwił się planom wprowadzenia getta ławkowego dla studentów pochodzenia żydowskiego.
W 1937 roku został powołany przez Prezydenta RP na senatora w miejsce zmarłego Emila Bobrowskiego. Jego przemówienie wygłoszone w Senacie na początku 19339 roku stało się znane w całej Polsce. Skrytykował w nim sytuację na lwowskich uczelniach wyższych. Wskazywał na niewystarczające przygotowanie kandydatów na studia i winił za to szkoły średnie. Podał kompromitujące przykłady z własnej praktyki egzaminacyjnej. Wytknął złą jego zdaniem organizację studiów. Wspomniał o rozpowszechnionym na uczelniach antysemityzmie. W środowiskach związanych z edukacją zawrzało.
We wrześniu 1939 roku stanął na czele Komitetu Obywatelskiego we Lwowie. Po zajęciu miasta przez Sowietów kontynuował pracę na politechnice. Starał się zachować polski charakter uczelni. Znalazł się wśród polskich oficerów masowo aresztowanych w nocy z 9 na 10 grudnia 1939 roku we Lwowie przez NKWD, jednak został zwolniony.
Latem 1940 roku został wezwany do Moskwy. Wyjazd miał charakter naukowy, jednak pojawiły się pogłoski o propozycji stanięcia na czele prosowieckiego rządu polskiego. Nie mają one żadnego potwierdzenia w relacjach świadków i dostępnych dokumentach. Kilka dni przed wybuchem wojny sowiecko-niemieckiej premier Rządu RP na uchodźstwie generał Władysław Sikorski wysunął kandydaturę Bartla na stanowisko ambasadora RP w Moskwie.
30 czerwca 1941 roku do Lwowa wkroczyły wojska niemieckie. Za nimi przybyły specjalne grupy operacyjne, które zajmowały się planowaną likwidacją ludności żydowskiej, komunistów i tzw. wrogów państwa. Do wrogów zaliczano także polską inteligencję. Profesor Kazimierz Bartel został aresztowany 2 lipca w swoim gabinecie na terenie Politechniki Lwowskiej. Początkowo był traktowany poprawnie. Po ponad dwóch tygodniach przystąpiono do przesłuchań, podczas których znęcano się nad nim psychicznie. Został zamordowany 26 lipca 1941 roku. Według niektórych źródeł były polski premier otrzymał od Niemców propozycję utworzenia marionetkowego rządu okupowanej Polski, a odmowa jej przyjęcia stała się powodem egzekucji. Wydaje się to niewiarygodne, ponieważ Niemcy nigdy nie podjęli próby utworzenia polskiego państwa marionetkowego.
W nocy z 3 na 4 lipca 1941 roku Einsatzkommando dokonało aresztowania dwudziestu dwóch profesorów uczelni lwowskich wraz z niektórymi członkami rodzin i innymi osobami przebywającymi w mieszkaniach. Większość z nich zamordowano 4 lipca.
