piątek,
Jan Stanisław Jankowski
„My tu nie mamy wyboru. »Burza« nie jest w Warszawie czymś odosobnionym, to jest ogniwo łańcucha, który zaczął się we wrześniu 1939 r. Walki w mieście wybuchną, czy my tego chcemy, czy nie. Za dzień, dwa lub trzy Warszawa będzie na pierwszej linii frontu (...) Trudno sobie wyobrazić, że nasza (...) młodzież, którą myśmy szkolili od lat (...) daliśmy jej broń do ręki, będzie się biernie przyglądała albo da się Niemcom bez oporu wywieźć do Rzeszy? Jeżeli my nie damy sygnału do walki, ubiegną nas w tym komuniści. Ludzie wtedy oczywiście uwierzą, że chcieliśmy stać z bronią u nogi”
— Jan Stanisław Jankowski.
19 lutego 1943 roku Jan Stanisław Jankowski został Delegatem Rządu na Kraj. To on w 1944 roku zatwierdził decyzję rozpoczęcia powstania w Warszawie.
Jan Stanisław Jankowski urodził się 6 maja 1882 roku w rodzinie ziemiańskiej na Podlasiu. Z zawodu był inżynierem chemikiem. Kilka lat pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już w czasie studiów angażował się w działalność konspiracyjnych organizacji polskiej młodzieży. Po wybuchu pierwszej wojny światowej służył w I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego. Od 1915 roku był żołnierzem 1. pułku ułanów Legionów Polskich.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę poświęcił się polityce. W 1921 był ministrem pracy i opieki społecznej w rządzie Wincentego Witosa. W 1926 ponownie zajmował to stanowisko. Z ramienia Narodowej Partii Robotniczej był posłem na sejm i radnym Warszawy. W 1937 został członkiem chadeckiej partii Stronnictwo Pracy.
Jan Jankowski po kampanii wrześniowej działał w instytucjach opieki społecznej. W 1941 został dyrektorem Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu RP na Kraj. Na przełomie 1942 i 1943 roku był zastępcą Delegata Rządu RP na Kraj. 19 lutego 1943 został aresztowany przez Gestapo Delegat Rządu na Kraj profesor Jan Piekałkiewicz. Od tego dnia jego obowiązki przejął Jan Stanisław Jankowski (formalna nominacja od 21 kwietnia). W 1944 Jan Jankowski w randze wicepremiera Rządu RP stanął na czele Krajowej Rady Ministrów.
25 lipca 1944 roku rząd na uchodźstwie przesłał do Warszawy depeszę z postanowieniem, że decyzję w sprawie rozpoczęcia powstania w Warszawie podejmie Delegat Rządu na Kraj. 29 lipca emisariusz z Londynu, Jan Nowak-Jeziorański poinformował przywódców podziemia, że nie można liczyć na duże zrzuty broni i wysłanie do Warszawy przez Brytyjczyków polskiej Brygady Spadochronowej. Pod koniec lipca narady Komendy Głównej Armii Krajowej odbywały się dwa razy dziennie. Na pierwszej naradzie 31 lipca nie podjęto decyzji.
Drugie spotkanie tego dnia miało się odbyć o godzinie 18:00. Około 17:30 do lokalu przybył pułkownik Antoni Chruściel ps. „Monter” i poinformował obecnych, że sowieckie czołgi były widziane na Pradze, a w Radości, Miłosnej, Okuniewie, Wołominie i Radzyminie stacjonuje już Armia Czerwona. Pod wpływem tego meldunku generał Tadeusz Bór-Komorowski poprosił o pilne przybycie na odprawę Delegata Rządu na Kraj. Jan Stanisław Jankowski dotarł na spotkanie w ciągu około około 30 minut i po wysłuchaniu argumentów wyraził zgodę na rozpoczęcie powstania.
Decyzja zapadła o godzinie 18:00, planowo o tej porze narada miała się dopiero zacząć. Część oficerów dotarło na miejsce już po wszystkim. Mieli oni nowe informacje i uznali meldunek „Montera” za przesadzony. Niemcy kontratakowali w kilku miejscach i nie było mowy o ich ewakuacji z Warszawy bez zaciętych walk. Nie można było zbyt szybko spodziewać się przybycia oddziałów Armii Czerwonej do stolicy. Generał „Bór” uznał jednak, że jest już za późno na odwołanie rozkazów. Powstanie wybuchło 1 sierpnia.
Po upadku powstania warszawskiego Jan Jankowski z fałszywymi dokumentami trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Został zwolniony ze względu na wiek. W marcu 1945 roku został podstępnie aresztowany i przewieziony do Moskwy przez NKWD. Razem z nim porwano innych przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. W czerwcu odbył się pokazowy proces polityczny, tzw. proces szesnastu. Wszystko przebiegało według sowieckich wzorów i nie miało nic wspólnego z procesem sądowym w demokratycznym państwie. Jana Jankowskiego skazano na osiem lat więzienia. Tuż przed zakończeniem kary, w 1953 roku, zmarł w więzieniu w niewyjaśnionych okolicznościach. Prawdopodobnie został zamordowany.
