wtorek, 2022-11-08

Król polskich dzwonów

Najsłynniejszy polski dzwon to „Zygmunt” przy katedrze wawelskiej. Krakowski spiżowy kolos często jest błędnie nazywany „Dzwonem Zygmunta”. „Zygmunt” znajduje się na jednej z trzech wież otaczających katedrę – znajdującej się w północnej części obiektu Wieży Zygmuntowskiej. Obecnie na wieży znajduje się pięć dzwonów: „Zygmunt” (1520), „Półzygmunt” (1463), „Urban” (1757), „Kardynał” (1455) i „Wacław” (1462).

Imię „Zygmunt” pochodzi od jego fundatora Zygmunta I Starego. Dzwon został odlany w krakowskiej ludwisarni przez Hansa Behama z Norymbergii w 1520 roku. Kolos waży ponad 12 ton. Do 1999 roku „Zygmunt” był największym polskim dzwonem. Obecnie masą i rozmiarem przewyższa go dzwon w Bazylice Matki Bożej Licheńskiej w Licheniu.

Dzwonowi jedno ze swoich dzieł poświęcił znany polski twórca obrazów historycznych Jan Matejko. „Zawieszenie dzwonu Zygmunta” przedstawia scenę wciągnięcia i poświęcenia dzwonu Zygmunt. Pracom uważnie przygląda się fundator król Zygmunt I Stary. Siedzący na schodach Stańczyk naśladuje ruchy ludwisarzy.

„Bogu Najlepszemu, Największemu i Dziewicy Bogurodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić Roku Zbawienia 1520”

–– tłumaczenie łacińskiego napisu na dzwonie.

Na płaszczu dzwonu mieszczono wizerunki św. Stanisława i św. Zygmunta oraz godła Rzeczpospolitej Obojga Narodów – orła w koronie i litewską pogoń. W jego dolnej części znajduje się także imię i nazwisko Behema w języku łacińskim i niemieckim oraz znak ludwisarza i rok wykonania dzwonu.

Legenda głosi, że dzwon został odlany z przetopionych mołdawskich armat zdobytych w bitwie pod Obertynem. Przekaz ten należy odłożyć między bajki, ponieważ bitwa pod Obertynem rozegrała się dziesięć lat po zawieszeniu „Zygmunta”.

„Ile przeżyć i wspomnień budzi w nas głos tego królewskiego dzwonu! Brzmi w tym uroczystym graniu modlitwa wieków o wolność i pomyślność Ojczyzny, a równocześnie jakieś wezwanie do uwalniania serc od wszystkiego, co jej może szkodzić, i do wznoszenia ducha ku tym wartościom, które nasze pokolenie przejęło ze wspaniałej tradycji ojców”

–– Jan Paweł II.

Mieszkańcy Krakowa po raz pierwszy usłyszeli dźwięk „Zygmunta” 13 lipca 1521 roku. Dzwon od pięciu wieków zwiastuje przełomowe chwile w historii ojczyzny. Współcześnie jego dźwięk rozlega się z okazji uroczystości kościelnych i państwowych. Rocznie jest to około trzydziestu okazji, m.in. i Nowy Rok, Niedziela Palmowa, Wielkanoc, Dzień Konstytucji 3 Maja, Boże Ciało, Wszystkich Świętych, Święto Niepodległości, Boże Narodzenie. Zdarzają się także inne chwile ważne dla Krakowa i Polski, kiedy bije wawelski dzwon. Były to między innymi:

• 12 maja 1935 – śmierć marszałka Józefa Piłsudskiego;
• 1 września 1939 – niemiecki atak na Polskę;
• 16 października 1978 – po wyborze papieża Jana Pawła II;
• 30 kwietnia 2004 – z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej;
• 2 kwietnia 2005 – po ogłoszeniu śmierci papieża Jana Pawła II;
• 19 kwietnia 2005 – po wyborze Benedykta XVI na Stolicę Piotrową;
• 10 kwietnia 2010 – po katastrofie samolotu rządowego w Smoleńsku;
• 18 kwietnia 2010 – uroczystości pogrzebowe Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej;
• 10 kwietnia 2011 – pierwsza rocznica katastrofy samolotu rządowego w Smoleńsku;
• 3 listopada 2012 – uroczystości pogrzebowe prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego;
• 13 marca 2013 – po wyborze papieża Franciszka;
• 28 lipca 2013 – po ogłoszeniu decyzji papieża Franciszka o Światowych Dniach Młodzieży 2016 w Krakowie;
• 3 listopada 2013 – uroczystości pogrzebowe Tadeusza Mazowieckiego;
• 27 kwietnia 2014 – z okazji kanonizacji Jana XXIII i Jana Pawła II;
• 10 maja 2014 – z okazji 650. rocznicy powstania Uniwersytetu Jagiellońskiego;
• 13 grudnia 2015 – z okazji inauguracji Roku Miłosierdzia;
• 27 lipca 2016 – po przybyciu papieża Franciszka na Wawel z okazji Światowych Dni Młodzieży 2016 w Krakowie;
• 15 października 2017 – 200. rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki;
• 16 października 2018 – 40. rocznica wyboru kard. Karola Wojtyły na papieża.;
• 3 listopada 2018 – po śmierci byłego proboszcza katedry wawelskiej ks. Janusza Bielańskiego.

Zgodnie z planem, krakowianie w tym roku usłyszą dźwięk „Zygmunta” jeszcze co najmniej pięć razy:

• 11 listopada 2018 – Święto Niepodległości Polski;
• 25 listopada 2018 – Uroczystość Chrystusa Króla;
• 8 grudnia 2018 – Uroczystość Niepokalanego Poczęcia;
• 24 grudnia 2018 – Pasterka;
• 25 grudnia 2018 – Boże Narodzenie.

O Zygmuncie, słyszałem ciebie
i natychmiast poznam, gdy usłyszę.
Niech ino się twój głos zakolebie
i przenikliwy wżre się w ciszę.

–– Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie.