sobota,
Dowódcy lotnictwa II RP
Pierwsze próby formowania polskich jednostek lotniczych miały miejsce już w 1916 roku. Wymagało to zgody zaborców i mogło być realizowane jedynie w ramach ich armii. Władze niemieckie podeszły do sprawy powściągliwie i zezwoliły jedynie na organizowanie kursów lotniczych. W armii rosyjskiej w ramach formowania polskich korpusów w 1917 roku powstały polskie jednostki lotnicze. Ich piloci byli Polakami służącymi wcześniej w carskich jednostkach. Pierwsza polska jednostka lotnicza to I Polski Oddział Awiacyjny, który utworzono 19 lipca 1917 roku w Mińsku.
Z chwilą odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku z inicjatywy lotników przejmowano to, co zostało po lotnictwie zaborców. Udało się zarekwirować sprzęt lotniczy w Krakowie, Warszawie, Lwowie, Przemyślu oraz Lublinie. Pierwszą bazą polskiego lotnictwa wojskowego było opanowane na przełomie października i listopada krakowskie lotnisko Rakowice. Na początku listopada przejęto lotniska Lewandówka pod Lwowem oraz Hureczko pod Przemyślem. 5 listopada 1918 roku odbył się pierwszy lot bojowy w historii polskiego lotnictwa – pilot Stefan Bastyr i obserwator Janusz de Beaurian we Lwowie zbombardowali nieprzyjacielskich żołnierzy. Tego samego dnia Polska Organizacja Wojskowa zajęła lotnisko w Lublinie. Kolejne było lotnisko Mokotów w Warszawie przejęte 11 listopada.
20 grudnia 1918 roku dowódcą wojsk lotniczych został podpułkownik Hipolit Łossowski. W historii II Rzeczpospolitej stanowisko to obejmowało sześć osób.
Podpułkownik Hipolit Łossowski (1918–1919)
Był oficerem Armii Imperium Rosyjskiego, m.in. podczas wojny z Japonią. Ukończył Oficerską Szkołę Aeronautyczną, a następnie pracował w niej jako instruktor. W trakcie pierwszej wojny światowej był m.in. zastępcą dowódcy sterowca, dowódcą Szkoły Lotniczej w Moskwie, kierownikiem 7 Parku Lotniczego. W 1917 roku organizował Oddział Awiacyjny I Korpusu Polskiego w Rosji.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do Wojska Polskiego. Dowodził akcją przejęcia z rąk niemieckich lotniska mokotowskiego. Początkowo otrzymał przydział na szefa Sekcji Żeglugi Napowietrznej. 20 grudnia 1918 roku został dowódcą polskich wojsk lotniczych. We wrześniu 1919 roku ustąpił ze stanowiska i objął dowództwo nowo tworzonej Brygady Lotniczej. Latem 1921 roku rozpoczął pracę jako kierownik Centralnych Zakładów Lotniczych. Zmarł w 1925 roku po przewlekłej chorobie. Pośmiertnie otrzymał awans do stopnia generała brygady.
Generał Gustaw Macewicz (1919–1923)
Po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Kawalerii w Elizawetgradzie i od roku 1900 został oficerem zawodowym armii rosyjskiej. Służył w 9. Pułku Kirasjerów w Białej Cerkwi. W 1912 roku ukończył szkołę pilotów w Sewastopolu. Po skierowaniu do twierdzy Ossowiec początkowo objął dowodzenie eskadrą, a następnie całego 9. Dywizjonu Lotniczego w Ossowcu. Podczas pierwszej wojny światowej był Inspektorem Wojsk Lotniczych Frontu Zachodniego. W 1916 roku uległ ciężkiemu wypadkowi lotniczemu. Rok później został żołnierzem I Korpusu Polskiego.
Jesienią 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Na początku 1919 roku objął stanowisko inspektora wojsk lotniczych formacji wielkopolskich z kwaterą w Poznaniu. 24 września tego samego roku został mianowany Inspektorem Wojsk Lotniczych w Ministerstwie Spraw Wojskowych, co oznaczało ówcześnie dowodzenie polskim lotnictwem wojskowym. Po reorganizacji był szefem Departamentem III Żeglugi Powietrznej w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1922 roku otrzymał stopień generała brygady. Na początku 1923 roku z przyczyn zdrowotnych ustąpił ze stanowiska i został na stałe urlopowany z wojska. Zmarł w 1933 roku.
Generał François-Lèon Leveque (1923–1924)
Był rodowitym Francuzem. W armii francuskiej służył w oddziałach saperów. Uczestniczył w ekspedycjach na Madagaskarze i w Chinach. Przez kilka lat służył w Indochinach. Po wybuchu pierwszej wojny światowej był oficerem 132. Dywizji Piechoty w Verdun. Latem 1916 roku został ciężko ranny w głowę.
Choć w latach 1894–1895 dwukrotnie był oddelegowany do Centralnego Ośrodka Badań Balonów Wojskowych, do lotnictwa trafił dopiero w 1921 roku. Zdobył licencję obserwatora, a następnie pilota. Pod koniec 1922 roku oddelegowano go do Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. Rok później został dowódcą polskiego lotnictwa wojskowego — szefem Departamentu Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. W oparciu o rozwiązania francuskie opracował plany rozwoju polskiego lotnictwa. Podpisał kontrakty na dostawę francuskich samolotów. 17 sierpnia 1924 roku został odwołany ze stanowiska.
Generał Włodzimierz Zagórski (1924–1926)
Urodził się we Francji. Jego ojcem był powstaniec styczniowy, który z zesłania na Syberii zbiegł do Francji. W kraju nad Sekwaną zdobył wykształcenie, a także odbył kursy pilotażu. Znał dobrze sześć języków. W roku 1900 wstąpił do Armii Austr-Węgier. Początkowo służył w artylerii. Po ukończeniu Akademii Sztabu Generalnego w Wiedniu został oficerem sztabowym. W 1911 roku przeniesiono go do wywiadu wojskowego, gdzie zajmował się rosyjskie siły zbrojne oraz polskie organizacje paramilitarne ukierunkowane na walkę z zaborcą rosyjskim. Współpracował m.in. z Józefem Piłsudskim, który w ten sposób zdobywał środki finansowe na rozwój polskich organizacji strzeleckich.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej na własną prośbę został oddelegowany do służby w Legionach Polskich. Jako szef sztabu Legionów mianowany przez Austriaków w pewnym sensie był zwierzchnikiem Piłsudskiego, co rozpoczęło ich osobisty konflikt. Podczas kryzysu przysięgowego opowiedział się za złożeniem przysięgi. Później dowodził pułkiem artylerii w Polskim Korpusie Posiłkowym. Po przebiciu się II Brygady pod Rarańczą został oskarżony o działanie na szkodę armii austriackiej i skazany na śmierć. Został ułaskawiony przez cesarza. Po przejęciu przez Radę Regencyjną władzy nad wojskiem był zastępcą Szefa formującego się Sztabu Generalnego. Po przejęciu władzy nad wojskiem przez Józefa Piłsudskiego został zmuszony do opuszczenia służby. Do wojska wrócił podczas wojny polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu walk przeszedł do rezerwy.
W 1923 roku na stanowisku szefa Wydziału Przemysłu Wojennego Szefostwa Administracji Armii wrócił do służby czynnej. Wkrótce objął podobne stanowisko w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1924 roku otrzymał awans do stopnia generała brygady. 17 sierpnia 1924 roku został mianowany szefem Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Jako dowódca polskiego lotnictwa forsował krytykowany przez piłsudczyków plan rozwoju w oparciu o dostawy francuskie. Przyczynił się do rozwoju szkolnictwa i infrastruktury lotniczej, m.in. Szkoły Orląt w Dęblinie i warszawskiego lotniska na Okęciu.
W 1926 roku został oskarżony o korupcję przez osoby z otoczenia Piłsudskiego. Mimo głośnej kampanii prasowej niczego mu nie udowodniono jednak został odwołany ze stanowiska. W przewrocie majowym opowiedział się po stronie rządu Wincentego Witosa, za co trafił do Wojskowego Więzienia Śledczego nr III na Antokolu. Nie sformułowano przeciw niemu żadnego aktu oskarżenia. Został zwolniony dopiero po roku. 6 sierpnia 1927 roku zniknął, co stało się jedną z zagadek II Rzeczpospolitej. Pojawiały się informacje, że był widziany w różnych miejscach, do kilku instytucji nadeszły jego listy, których autentyczność potwierdził grafolog. Większość historyków uważa, że został zamordowany z rozkazu Józefa Piłsudskiego.
Generał Ludomił Rayski (1926–1939)
Jego ojciec był powstańcem styczniowym, który wyemigrował do Turcji i po późniejszym powrocie w rodzinne strony zachował tureckie obywatelstwo. Ludomił był członkiem Związku Strzeleckiego „Strzelec”. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Wojna przerwała mu studia na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej. Za zgodą przełożonych od 1915 roku służył w armii tureckiej. Tam jako obserwator trafił do lotnictwa. Po demobilizacji, w 1919 roku powrócił do Polski. Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził 10. Eskadrą Lotniczą, a następnie 21. Eskadrą Niszczycielską.
Od 1921 służył w Departamencie IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Na przełomie 1924 i 1925 roku odbył roczny Kurs Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie i zdobył tytuł oficera dyplomowanego. W 1926 roku objął stanowisko szefa Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Jako dowódca lotnictwa postanowił postawić na sprzęt na rodzimej produkcji. Dążył do upaństwowienia całego przemysłu lotniczego. Kiedy w marcu 1939 roku zażądał wzrostu nakładów na lotnictwo wojskowe i uzyskał odmowę, podał się do dymisji. Wielu historyków, uważa, że odpowiadał za zły stan sprzętowy i nieprzygotowanie do wojny polskiego lotnictwa wojskowego podczas kampanii wrześniowej.
We wrześniu 1939 roku mimo próśb nie otrzymał przydziału. Podobna sytuacja powtórzyła się we Francji. W Anglii został umieszczony w obozie Rothesay w Szkocji, miejscu odosobnienia dla osób niewygodnych dla Naczelnego Wodza. Po śmierci generała Sikorskiego został przyjęty do Polskich Sił Powietrznych, dowodził polskimi jednostkami na Bliskim Wschodzie. Ochotniczo latał ze zrzutami dla powstańców warszawskich. Po wojnie pozostał na emigracji. Zmarł 11 kwietnia 1977 roku w Londynie.
Generał Władysław Kalkus (1939)
Podczas pierwszej wojny światowej służył w Armii Austro-Węgier. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę walczył w obronie Lwowa przed Ukraińcami. W 1919 roku kształcił się w Krakowskiej Szkole Pilotów. W 1920 roku w stopniu kapitana otrzymał skierowanie do 581. Eskadry Wywiadowczej. Latem objął dowództwo 5. Eskadry Wywiadowczej. Od 1921 roku dowodził dywizjonem w 2. Pułku Lotniczym. W latach 1923–1926 służył w Centralnych Zakładach Lotniczych. Jesienią 1926 roku otrzymał przydział do Departamentu IV Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1928 roku dowodził kilkoma jednostkami lotniczymi.
23 marca 1939 roku objął stanowisko dowódcy Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. W ciągu kilku miesięcy poprzedzających wybuch wojny nie był w stanie wprowadzić znaczących zmian. We wrześniu 1939 roku ewakuował się do Rumunii, a następnie dotarł do Francji. Stał na czele polskiego lotnictwa we Francji. Po klęsce Francuzów zajmował kilka wysokich stanowisk w Polskich Siłach Powietrznych. Zmarł z powodu choroby nowotworowej 23 lutego 1945 roku w Blackpool.
