piątek,
Czerwiec 1976
24 czerwca 1976 roku władze PRL ogłosiły wprowadzenie drastycznych podwyżek cen na niektóre artykuły konsumpcyjne. W kraju wybuchła fala strajków i protestów.
Komunistyczne władze spodziewały się protestów ludności, dlatego Ministerstwo Spraw Wewnętrznych przygotowało akcję określoną kryptonimem „Lato 76”. W jej ramach w stan podwyższonej gotowości postawiono podległe ministerstwu jednostki. Możliwość wybuchu niepokojów społecznych rozważano głównie w przypadku największych aglomeracji miejskich.
24 czerwca 1976 roku premier Piotr Jaroszewicz przedstawił projekt członka Rady Państwa posła Edwarda Babiucha prewidujący znaczne podwyżki cen żywności. Skrajnym przypadkiem był cukier, którego cena miała wzrosnąć o 200%. Podwyżki miano wprowadzić cztery dni później.25 czerwca treść przemówienia opublikowano w prasie. Strajki wybuchły m.in. w Radomiu, Ursusie i Płocku.
Akcja protestacyjna w radomskich Zakładach Metalowych „Łucznik” zamieniła się w spontaniczną demonstrację, która dotarła pod siedzibę Komitetu Wojewódzkiego PZPR. I sekretarz komitetu wojewódzkiego obawiając się ataku na komitet, grał na zwłokę i poinformował protestujących, że władze centralne rozważą ewentualne odwołanie podwyżek cen do godziny czternastej. Po upływie tego terminu zdesperowany tłum wtargnął do budynku. W bufecie protestujący odnaleźli towary niedostępne dla przeciętnych obywateli. Zdemolowano budynek, wyrzucano portrety Lenina, czerwoną flagę z masztu na dachu zamieniono na flagę państwową. Siedziba Komitetu Wojewódzkiego została podpalona, a drogi dojazdowe zablokowane, aby uniemożliwić jego gaszenie straży pożarnej.
Do protestujących przyłączyli się pracownicy drugiej zmiany i studenci. Jednostki milicji i ZOMO przystąpiły do pacyfikowania demonstracji. Wybuchły walki uliczne, brało w nich udział dwadzieścia tysięcy osób. Próbowano podpalić budynek Urzędu Wojewódzkiego oraz Biura Paszportów Komendy Wojewódzkiej MO. Zamieszki trwały do godziny 21:00. Wcześniej, o godzinie dwudziestej, rząd wycofał projekt podwyżek.
Przeprowadzono masowe aresztowania, zatrzymywano także przypadkowe osoby. Odnotowano także przypadki wyciągania ludzi z domów. Zarzutem było uczestnictwo w niszczeniu mienia. Zatrzymanych brutalnie bito, organizując tzw. ścieżki zdrowia. W walkach ulicznych zginęły dwie osoby przygniecione przez przyczepę ciągnika z betonowymi płytami, którą usiłowali przewrócić przed nadciągającymi oddziałów ZOMO. 29 czerwca zmarła trzecia ofiara pobita dzień wcześniej przez milicjantów. W trakcie zamieszek rannych zostało 198 osób.
Wydarzenia w Radomiu oraz przebiegające równolegle akcje w Ursusie i Płocku stały się impulsem dla środowisk opozycyjnych. Po raz pierwszy wspólne działania podjęły środowiska robotnicze i inteligenckie. Organizowano pomoc materialną, prawna i medyczną dla ofiar represji oraz ich rodzin. Pisano listy protestacyjne. Niespełna trzy miesiące później postał Komitet Obrony Robotników. Konferencja Episkopatu Polski zwróciła się do władz o zaniechanie represji. W lutym i lipcu 1977 roku ogłoszono amnestie w stosunku do skazanych.
