czwartek,
Bitwa pod Mokrą
1 września 1939 roku Wołyńska Brygada Kawalerii przez cały dzień skutecznie powstrzymywała ataki niemieckiej dywizji pancernej. Co więcej, ułani pułkownika Juliana Filipowicza w starciu z czołgami zadali przeciwnikowi dotkliwe straty. Przez następne dwa dni hitlerowska 4 Dywizja Pancerna była niezdolna do poważniejszych działań ofensywnych.
Tradycje Wołyńskiej Brygady Kawalerii wywodziły się od sformowanej w 1919 roku 2. Brygady Jazdy, która walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie pokoju główne siły jednostki kwaterowały w Równem, około 200 kilometrów na północny wschód od Lwowa. Od czerwca 1939 roku Brygadą dowodził pułkownik Julian Filipowicz, weteran ułanów Legionów Polskich. Pod jego komendą znajdowały się trzy pułki kawalerii oraz 2. Dywizjon Artylerii Konnej. Pod względem liczby żołnierzy spieszony pułk kawalerii odpowiadał mniej więcej batalionowi piechoty. Kawaleria dysponowała działkami przeciwpancernymi oraz polskimi karabinami przeciwpancernymi wz. 35. W połowie sierpnia 1939 roku jednostka została zmobilizowana i przewieziona transportem kolejowym do Radomska. Podczas kampanii wrześniowej Wołyńska Brygada Kawalerii wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Piotrków” w Armii „Łódź”. Ułanów z Wołynia wzmocniono 12. Pułkiem Ułanów Podolskich z Kresowej Brygady Kawalerii, batalionem piechoty z 30. Dywizji Piechoty oraz pociągiem pancernym „Śmiały”.
Przed uderzeniem na Polskę niemiecki wywiad ustalił, że na styku Armii „Łódź” i Armii „Kraków” znajduje się luka. Strategiczne zadanie zaskoczenia Polaków w tym miejscu otrzymał 16. Korpus Pancerny Wehrmachtu generała Ericha Höpnera. Czołgi miały utworzyć klin, który przez kilka dni dotarłby na przedpola Warszawy. Fragmentu luki na styku polskich armii miała bronić Wołyńska Brygada Kawalerii. Nocą z 31 sierpnia na 1 września jej oddziały obsadziły wyznaczony rejon w okolicach miejscowości Mokra. Pośpiesznie zorganizowano zamaskowane stanowiska artylerii i ciężkich karabinów maszynowych. Mokra to wieś w powiecie kłobuckim położona w odległości około dwudziestu kilometrów na północny zachód od Częstochowy. W 1939 roku kilkanaście kilometrów stąd biegła granica polsko-niemiecka.
1 września o świcie czołówka niemieckiej 4 Dywizji Pancernej przekroczyła granicę. W okolicach miejscowości Krzepice starła się z obsadą strażnicy granicznej oraz oddziałem Obrony Narodowej przysłanym z pobliskiego Kłobucka. Polacy nie mogli długo stawić oporu znacznie przeważającemu przeciwnikowi. W czasie przemieszczania się oddziałów III Rzeszy na wschód działania opóźniające prowadziły patrole i wysunięte stanowiska kawalerii. Około godziny 8:00 niemieckie czołgi znalazły się w zasięgu dział 2. Dywizjonu Artylerii Konnej umieszczonych na głównej linii obrony. Rozpoczęła się bitwa. Przeprowadzony z marszu atak na polskie stanowiska się nie powiódł.
Następne uderzenie poprzedził silny ostrzał artyleryjski i nalot bombowców nurkujących. Około godziny 10:00 do walki wkroczył cały niemiecki pułk pancerny. Niemcy zostali zaskoczeni obecnością silnych polskich jednostek w tym rejonie, a ich ataki odparto. Podczas kolejnego uderzenia około południa czołgi przełamały jeden z odcinków obrony, jednak kiedy próbowali zdobyć wiadukt pod torami kolejowymi za wsią, krytyczną sytuację uratował swoim ogniem polski pociąg pancerny „Śmiały”. Niestety podczas walki „Śmiały” został uszkodzony i musiał opuścić pole boju. Straty poniesione pod Mokrą zmusiły Niemców do chwilowego zatrzymania ataków i przeprowadzenia reorganizacji swoich szeregów. Około godziny 15:00 natarły dwa niemieckie pułki pancerne. Polacy ponieśli duże straty, część oddziałów wycofała się na drugą linię obrony, jednak i ten atak został odparty. Po godzinie 18:00 pułkownik Filipowicz zarządził odwrót.
Wołyńska Brygada Kawalerii wykonała swoje zadanie, Niemcy nie osiągnęli zaplanowanych celów. Polacy ponieśli bolesne straty, poległo około dwustu żołnierzy, trzystu odniosło rany, stracono także trzysta koni, jednak jednostka zachowała zdolność bojową i w kolejnych dniach toczyła walki. Już nazajutrz ułani z Wołynia starli się z czołgami pod Ostrowami. Pod Mokrą zginęło kilkuset Niemców. Zniszczono co najmniej czterdzieści czołgów Wehrmachtu, kilkadziesiąt zostało uszkodzonych. W następnych dniach tabory naprawcze niemieckich jednostek miały pełne ręce roboty, jednak zdołano naprawić większość uszkodzonych czołgów.
