wtorek,
Bitwa pod Lubarem
27 września 1660 roku zakończyła się bitwa pod Lubarem. Było to jedno ze starć wojny polsko-rosyjskiej 1654–1667, która jest zwana także jako potop rosyjski. Wojna rozpoczęła się w 1654 roku najazdem rosyjskiej armii, która zajęła większość terytorium Ukrainy i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pretekstem do ataku była pomoc powstaniu Chmielnickiego oraz rzekoma ochrona prawosławnej ludności w Rzeczypospolitej. Konflikt trwał czternaście lat. W tym okresie przypadł także potop szwedzki zakończony 3 maja 1660 roku pokojem oliwskim. Polski król Jan Kazimierz postanowił jeszcze w tym samym roku rozprawić się z Rosją.
Jedną z licznych operacji wojsk Rzeczpospolitej w 1660 roku była kampanie na Ukrainie. W połowie sierpnia we Lwowie ustalono, że hetmani Stanisław Rewera Potocki i Jerzy Sebastian Lubomirski połączą swoje siły pod Konstantynowem i rozbiją armię rosyjską Szeremietewa. Stacjonujący na Ukrainie Potocki musiał poczekać na przybycie Lubomirskiego. Szeremietew uznał, że łatwo rozprawi się z wojskami Potockiego. Nie przewidział, że polscy hetmani połączyli swoje siły jeszcze w sierpniu. Co dla niego gorsza, polski wywiad śledził wszystkie jego ruchy.
12 września Szeremietew dotarł do Cudnowa, gdzie zatrzymał się w oczekiwaniu na swoich kozackich sojuszników. Potocki z Lubomirskim, mimo że ich piechota i artyleria zostały w tyle, postanowili skorzystać z okazji i uderzyć na niespodziewającego się ich przeciwnika. 14 września w okolicach Lubaru na rosyjską straż przednią składająca się z oddziałów kozackich uderzyli sprzymierzeni z Polakami Tatarzy. Kozacy ponieśli duże straty, jednak wielu z nich zdołało schronić się za wozami taborowymi, skąd cofając się, prowadzili silny ogień z broni palnej. Zatrzymali się na wygodnej pozycji w pobliskim zagajniku. Na pomoc Tatarom pośpieszyły oddziały wyposażone w muszkiety i szybko zmusiły kozaków do ucieczki. Po ataku polskiej jazdy przeżyli tylko nieliczni.
Niedobitki Kozaków przyniosły Szeremietewowi wieść o pogromie straży przedniej. Rosyjski dowódca był zdumiony, ale nadal nie widział, że ma przed sobą połączone wojska dwóch hetmanów. Wysłał do boju swoją jazdę. Miała ona przewagę liczebną nad polskimi czołowymi oddziałami, jednak w walce poległo kilkuset Rosjan i Kozaków przy kilkunastu zabitych przeciwnikach. Po pięciu godzinach zaciekłego boju i zapadnięciu zmroku Polacy i Tatarzy wycofali się pod Lubar. Nocą nadciągnęła polska piechota i artyleria. Następnego dnia Wasyla Szeremietiewa tknęło przeczucie, że sytuacja wygląda inaczej, niż myślał. Jego żołnierze zaczęli się okopywać. W ciągu dnia Szeremietiew zobaczył armię polską w całości. Siły rosyjskie liczyły pięćdziesiąt tysięcy ludzi. Potocki i Lubomirski mieli pod komendą trzydzieści tysięcy żołnierzy wspartych piętnastoma tysiącami Tatarów. 15 września rozpoczęła się wymiana ognia artyleryjskiego.
Początkiem głównych walk były utarczki harcowników. Rosjanie próbowali sprowokować przeciwnika do prowadzenia szturmów na ich umocnione pozycji i liczyły na wykrwawienie się Polaków. Pierwszego dnia rozpoczęły się prowadzone przez obie strony podchody w rejonie rosyjskich polowych fortyfikacji. Zdecydowanie większe straty ponieśli Rosjanie. Szeremietiew zdał sobie sprawę, że jego jedynym wyjściem jest prowadzenie obrony. Nocą jego ludzie okopali się jeszcze bardziej. W kolejnych dniach dochodziło do licznych drobnych potyczek, wojska koronne nie przystępowały do frontalnego szturmu. Tatarzy jako mistrzowie walki podjazdowej całkowicie odcięli Rosjan od możliwości pozyskiwania zaopatrzenia. 17 września w szeregach Szeremietiewa zaczęły się dezercje.
Rosyjski dowódca próbował przekupić Tatarów, jednak bez powodzenia. 23 września przybył generał armii koronnej Fromhold Wolff z ciężkimi działami oblężniczymi. W ich ogniu rozpoczął się pogrom. Jedynym wyjściem zrozpaczonego Szeremietiewa była ucieczka. Kozacy i Rosjanie na bazie swoich taborów utworzyli dziesięciorzędowy szyk marszowy. 26 września przez wał od strony Cudnowa opuścili obóz. Przez cały czas byli atakowani, Polacy całkowicie rozbili ich straż tylną, jednak ruchomej forteca uparcie parła do przodu. 27 września tabor rosyjsko-kozacki dotarł pod Cudnów, gdzie został otoczony przez armię polsko-tatarską. Dni oddziałów Szeremietiewa były już policzone.
