czwartek,
Bitwa na Zalewie Wiślanym
15 września 1463 roku na Zalewie Wiślanym flota krzyżacka poniosła sromotną klęskę w walce z gdańskimi i elbląskimi okrętami.
4 lutego 1454 roku w Prusach wybuchło antykrzyżackie powstanie. Po negocjacjach z przedstawicielami Związku Pruskiego, 6 marca 1454 roku król Kazimierz IV Jagiellończyk podpisał akt inkorporacji Prus do Królestwa Polskiego. Polacy wypowiedzieli zakonowi krzyżackiemu wojnę, która przeszła do historii jako wojna trzynastoletnia. Podczas konfliktu działania zbrojne prowadzono nie tylko na lądzie, do walk dochodziło także na wodach. Największa bitwa morska z okresu wojny trzynastoletniej to bitwa na Zalewie Wiślanym zwana także jako bitwa w Zatoce Świeżej.
Latem 1463 roku wojska polskie oblegały Gniew. Zdobycie przeprawy w tym rejonie przecięłoby połączenie między Pomorzem Gdańskim a Królewcem. Aby przywrócić panowanie krzyżackie nad dolną Wisłą, wielki mistrz Ludwig von Erlichshausen skierował w ten rejon silną armię. Z Prus Dolnych ruszyło silne zgrupowanie jego wojsk. Równolegle druga żołnierze z drugiej części zgrupowania mieli dotrzeć na miejsce transportem wodnym. Na początku września z Królewca wypłynęła flotylla licząca 44 przepełnione statki, na pokładzie jednego z nich znalazł się wielki mistrz. Sprzymierzeni z Polakami gdańszczanie postanowili nie dopuścić do wyładowania krzyżackiego desantu. Na rzece Szkarpawa będącej kiedyś jednym z ramion ujściowych Wisły zblokowano żeglugę za pomocą zapory z pali. Dodatkowo gdańszczanie wystawili jedenaście okrętów, na których dodatkowo zaokrętowano zaciężnych żołnierzy. Nie mogąc sforsować przeszkody, flotylla krzyżacka zawróciła na wody Zalewu Wiślanego.
Za krzyżackimi statkami ruszyły gdańskie okręty. Dołączyły do nich okręty elbląskie, sprzymierzeni dysponowali około trzydziestoma okrętami. 15 września 1463 roku na Zalewie Wiślanym doszło do decydującego starcia. Krzyżacy wierzyli w przewagę liczebną swoich okrętów i byli pewni zwycięstwa, jednak nie sprzyjały im warunki atmosferyczne. Ich jednostki zostały zepchnięte przez wiatr w stronę brzegu, co ograniczyło możliwości manewrowania. Nieprzyzwyczajeni do żeglugi zaokrętowani żołnierze byli wyczerpani fizycznie i psychicznie.
Pod osłoną porannej mgły okręty związkowe podpłynęły na bliską odległość i kompletnie zaskoczyły przeciwnika. Rozpoczął się pojedynek strzelecki. Walczące strony nie dysponowały artylerią pokładową, dlatego ogień prowadzono z łuków, kusz i hakownic. Zapalone groty strzał spowodowały pożary na wielu statkach krzyżackich, ich załogi ogarnęła panika. Część jednostek próbowała uciekać, wzmagając chaos. Wkrótce gdańskie i elbląskie jednostki przeszły do abordażu. Krzyżacy ponieśli kompletną klęskę, jednym z nielicznych, którzy zdołali uciec był wielki mistrz Ludwig von Erlichshausen.
Po bitwie na Zalewie Wiślanym Krzyżacy przestali być groźnym przeciwnikiem na wodach, a los obrońców twierdzy Gniew został przypieczętowany, 1 stycznia 1464 roku jego załoga skapitulowała. Na wieść o klęsce wielu zdemoralizowanych i nieopłacanych zaciężnych żołnierzy walczących po stronie zakonu wycofało się z wojny. Królewiec został odcięty od dostaw. W kolejnych miesiącach Polacy odnosili same sukcesy, a próby zawarcia pokoju podejmowane przez Krzyżaków kończyły się niepowodzeniem.
Wieloletnia kosztowna wojna była wyczerpująca dla Królestwa Polskiego. Król Kazimierz IV doszedł do wniosku, że zajęcie całości państwa zakonnego nie jest możliwe i rozpoczęto negocjacje. 19 października 1466 roku w Toruniu zawarto pokój pomiędzy Polską a zakonem krzyżackim. Polacy odzyskali Pomorze Gdańskie z Gdańskiem, ziemię chełmińską i ziemię michałowską. Dodatkowo uzyskali kontrolę nad północno-zachodnią częścią Prus właściwych z Malborkiem, Elblągiem i Dzierzgoniem oraz całym biskupstwem warmińskim z Lidzbarkiem i Olsztynem. Na mocy porozumienia każdy nowo wybrany wielki mistrz musiał złożyć polskiemu królowi przysięgę wierności.
