wtorek,
4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich
4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich został sformowany 1 listopada 1918 roku w Warszawie. Szwadrony tworzono także w wyznaczonych miastach – Łomży, Mławie, Płocku, Włocławku, Białymstoku i Koninie. Jednostka kontynuowała tradycje 4 Pułku Ułanów Królestwa Polskiego – stąd pochodzą chabrowo-białe barwy oddziału. Pierwsza próba utworzenia 4 Pułku Ułanów miała miejsce wiosną 1918 roku. Generał Józef Dowbor-Muśnicki wydał rozkaz sformowania jednostki w ramach I Korpusu Polskiego w Rosji, jednak w maju Korpus został rozbrojony i pułk nie powstał.
Już na początku 1919 roku nowo sformowana jednostka wzięła udział w walkach wojny polsko-ukraińskiej w rejonie Lwowa. W maju pułk uzupełnił składy w Białymstoku i jako pierwsza większa polska jednostka przekroczył linię rzeki Niemen. Na pamiątkę tego wydarzenia do nazwy pułku dołączono słowo „Zaniemeńskich”. Jednostka wzięła udział w jednej z pierwszych polskich operacji wojskowych podczas wojny polsko-bolszewickiej – zajęciu Wilna w kwietniu 1919 roku.
Podczas letniej ofensywy bolszewickiej w 1920 roku 4 Pułk Ułanów prowadził działania opóźniające i stoczył wiele walk. Najbardziej znana z nich to szarża pod Hrebionką, gdzie oddział rozbił trzy pułki piechoty Armii Czerwonej. W ramach odwrotu jednostka dotarła na przedpola Warszawy. 15 sierpnia 1920 roku razem z innymi polskimi oddziałami ruszyła do kontrofensywy. Podczas dwudziestolecia międzywojennego 4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich stacjonował w Wilnie. Jako dowódca szwadronu W jednostce służył Zygmunt Szendzielarz, późniejszy „Łupaszko”.
W kampanii wrześniowej 4 Pułk znajdował się w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii. Mimo wcześniejszej gotowości do działania dopiero 30 sierpnia wyruszył pociąg transportujący ułanów na miejsce koncentracji w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego. W pierwszych dniach walki jednostka osłaniała Piotrków Trybunalski. 8 września 4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich starł się z niemiecką pancerną 1 Dywizją Lekką. Po godzinie walk Niemcy zostali odparci. Polacy bronili się do wieczora, niszcząc kolejne czołgi przeciwnika.
9 września ułani z Wilna osłaniali odwrót oddziałów piechoty oraz bronili przeprawy przez Wisłę pod Maciejowicami. Po utracie wszystkich dział przeciwpancernych musieli ustąpić. Podczas nocnej przeprawy przez Wisłę w rejonie Magnuszewa jednostka poniosła duże straty. Zatopiono ciężką broń, wielu żołnierzy i koni utonęło. Rozproszony oddział został zreorganizowany nad Wieprzem. Z oryginalnej formacji pozostało tylko dowództwo pułku i jeden szwadron. Dołączyły do nich inne ocalałe oddziały z Wileńskiej Brygady Kawalerii. Łącznie zebrano pięć szwadronów i kilka czołgów z 61 Kompanii Czołgów Rozpoznawczych.
Improwizowana jednostka weszła w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii generała Władysława Andersa i brała udział w kolejnych walkach. 24 września nastąpiła próba przedostania się na Węgry. Dwa dni później 4 Pułk przebił się przez szosę Lwów-Przemyśl, jednak został powstrzymany przez Armię Czerwoną. Ułani nie mieli amunicji i byli śmiertelnie zmęczeni. 27 września koło Medyki żołnierze 4 Pułku złożyli broń i dostali się do niewoli niemieckiej.
Tradycje 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich kontynuował 3 Mazurski Batalion Rozpoznawczy im. płk. Jana Hipolita Kozietulskiego stacjonujący w Giżycku. Obecnie pułkowe tradycje kontynuuje 9 Warmiński Pułk Rozpoznawczy im. pułkownika Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” z Lidzbarka Warmińskiego.
